په انساسيکلوپيډيابريټانيکاکي يې دژبي په تعريف کي کښلي دي چي ژبه دږغيزو
سيمبولونودخپلي خوښي سيسټم دئ چي دهغه په واسطه انسانان ديوې ټولنيزي ډلي اوديوه
کلتوردبرخه والوپه توګه متقابله پوهونه اوراپوهونه (مفاهمه) سرته رسوي . په دې
تعريف کي ځای سوي مفاهيم که جلاجلاوشنل سي ، نوبه :
ږغيز(vocal) معناداچي دژبي په تعريف کي موږدمفاهمې په برخه کي يوازي د(وينا) پراړخ
زوراچوو. دمفاهمې نورسيسټمونه هم سته لکه ديوه ټاکلي مفهوم دافادې له پاره دسراولاس
ښورول ، داوږو پورته کول ، دسترګوکشول ، پزه بوچه نيول اونور، چي داهريويې ديوه
مشخص مفهوم په ښوونه کي مرسته کوي خوموږپه ژبه کي يوازي ږغيزسيسټم په پام کي نيولی
دئ (١) .
له خپلي خوښي مطلق (arbitrary)سيسټم څخه مومراددادئ چي د ژبني سمبول اودهغه داصلي
مادې ترمنځ هيڅ رازلازمي اړيکي نه وي . دمثال په توګه په پښتوکي يوحيوان ته آس وايي
. ددغه نامه له پاره په پاړسي کي اسپ ، په عربي کي فرس ، په هندي کي ګهوړا، په
انګرېزي کي هورس ، په فرانسوي کي شاوال اوپه روسي کي لوښاد؟ ټاکل سوی دئ . له
دغولغتونوڅخه هيڅ يويې دنوموړي حيوان له واقعي حالت سره مناسبت نه لري ، بلکي صرف
يوه نومونه ده چي د(ولي ؟) له پاره يې نه جواب سته اونه ژبپوهان له دې بابته پرځان
باندي دڅېړني تکليف ايږدي . داخبره حتی په تقليدي لغتونو(imitative words) کي ، چي
ديوه ږغ دتمثيلولوله پاره وضع سوي وي ،لاهم تريوې اندازې صدق کوي . په انګرېزي کي
دپيشوخرهاري ته (purr) وايي اوپه فرانسوي کي ورته (ronronner) وايي . دواړه لغتونه
دپيشي (پيشو) دخرکي ږغونه تمثيلوي خوتاسي وينئ چي دهغوپه شکل او جوړښت کي څومره
توپيرسته .
سيمبولونه دشيانوڅرګندوونکي دي خوپخپله شيان نه دي . د کتاب لغت پخپله کتاب نه دئ
بلکي دهغه څرګندوی دئ .
کله چي موږدژبي لغت پرخوله راوړو، ترزياتي اندازې پوري مومراد دويلوژبه (spoken
language) ده . ليکلې ژبه بيا يوبل سيسټم دئ چي له ويناسره سيده اړيکي لري .
ارواښادپوهانددوکتورمحمدرحيم الهام ليکي : ٌ ژبه دانساني ږغونو يو رمزی سيسټم دی چی
ديوې ژبنۍ ټولنی غړی يی دمفاهمی له پاره په کاروی . موږدژبی دغه ږغيزسيسټم ته
ويناوايو. انسانانود خپلو وينايی ژبودثبتولواوساتلوله پاره ګرافيک سيسټمونه اختراع
کړي دي چی موږيې ليک بولو . وينااوليک په ماهيت کې دوه بيل سيسټمونه دي .
دوينااساسي جوړونکي عناصرږغونه دی اودليک اساسی جوړوونکی عناصرتوري دي . ږغونه داسې
فزيکی پديدې دي چې احساس يې دغوږونوپه واسطه کيږي اوتوري بياداسي بل ډول فزيکي
پديدې دي چی احساس يې دسترګوپه واسطه کيږي .... ٌ (۲)
ډاکټرعبدالرازق پالوال دژبي يوډېرخوندورتعريف کړئ دئ اوهغه داچي ٌ ژبه د پوهوني
اوپوهېدني هغه صوتي سيمبوليک وسيله ده چي ودي او تکامل يې بشردانسانيت وتکاملي
پړاوته،اودليک ايجاد يې انسان د مدنيت وتکاملي پړاوته رسولئ دئ . ٌ (۳)
(١)ځيني پوهان دمرغانو رېز ، دانسانانوله خواد ٌ هو ٌ پرځای
سرښورول ، يادبې علاقه ګۍ ښوولو پر ځای داوږوپورته کول هم په ژبه کي راوړي خوپه دې
شرط چي دغه حرکات اونخښي تل همدايوه معنا ورکړي .
( وګ : السټريټيډ ورلډ انسايکلوپيډيا ـــ ٣٠٣٢ مخ ــ نيويارک )
(۲) دخان شهيدياد ـــ دمقالومجموعه ـــ ٧٣ مخ ـــ دسرحدونوچارووزارت ــ کابل ـــ
١٣٧٠ ش
(۳) پالوال ، ډاکټرعبدالرازق ـــ معياري پښتو ـــ دپشتۍ لومړی مخ ــ ١٣٨٤ ش
