دمعياري ژبي عاميانه درک
اولهجوته په سپکه سترګه کتل
دايومنفي بهېردئ ، چي زه بېرېږم خدای مه کړه تاداويې پرتعصب باندي ولاړنه وي . ددې
بهېرلارويان دمعيارله پاره يوازي يو محک لري اوهغه دپښتوپه مرستندويو فعلونوکي په (شين)
باندي د(سين) اړول اوپه هغه پوري اړوندتلفظونه دي . که چاداکار کړی وي ، ژبه يې
پرمعياربرابره ګڼي ، نورکه يې هرڅه بلاوبتراوله ګرامرڅخه سرغړوني کړي وي ، دهمدغه
يوه محک په خاطرورمعاف کېږي . دې بهيرڅه د پاسه نيمه پېړۍ دافغانستان پرمطبوعاتو
اوميډيا باندي واکمني چلولې ده . ددې منفي بهېر له امله ډېرمستعد اود خورا ښه ميکرو
فونيک آوازڅښتنان پښتانه په کابل راديوکي دوياندۍ له حقه بې برخي سوي دي ، دډېرښکلي
آوازلرونکي محلي سندرغاړي د خپل هنر دښوولوله حقه محروم سوي او ورپسې مايوس سوي دي
او هغه هم په دې مضحک دليل چي د( ږغ) لغت يې دتاريخي انتخاب په حکم د مور له غېږي
څخه د(غږ) په شکل زده کړی او اورېدلی نه و . (١)
ددې منفي بهېرلارويان په نظراوخبروکي داسي ښيي ، چي ګويا دوی ليکنۍ پښتويوه کول
غواړي خوپه عمل کي يې دخلکوپه خولو کي دژبي دبدلولوناکامه ،بې معنا اوبې منطقه هڅه
پيل کړې ده .
دې منفي جريان پښتوژبي اوپښتنوته ډېرتاوانونه رسولي دي اوکه يې مخه په يوه سالم
اوټول افغاني تدبير ونه نيوله سي ، لابه يې نورهم ورسوي . دهمدغه منفي بهېرپه
وړاندي دفاعي عکس العمل هم د پښتنوپه ګټه تمام سوی نه دئ اومنفي انحرافات يې زېږولي
دي چي د اندېښنې وړدي .
علامه رشاد(رح) دګوربت مجلې له خبريال سره دمرکې په ترڅ د مرکه چي ددې پوښتني چي ٌ
دسيمه ييزي لهجې د کارولوپه اړه موڅه نظردی لکه ځينې ليکوال وشول فعل مشتقات په سول
ليکي، داچې په ګڼ شمېرځايونوکې ټکرمنځته راولي،لکه (وسول) چې اورېدونکی يې کيدای شي
(سوځېدا) وانګېري ،بښنه غوړام تاسې هم دهمدې لارې پيروي کوئ ٌ په جواب کي داسي ويلي
دي :
ٌ داسي ملتبس کلمات خوپه ژبه کي خوراډېروي . ددې ماناداسي نه ده چي وسول . ددې صحيح
تلفظ خووسوځل دی . نوپه هغه شکل دي يې راولي بيابه له دې التباس څخه خلاص وي (۲).
امامسئله داده چي دلته تاريخي سلسلې بايدسړی په نظرکي ونيسي . کوم وخت چي فيصلې سره
کيږي ، هغه وخت پردې مفصل بحث په کاردی . نود لهجاتوقطعي ترک يابيخي ترک داپه هيڅ
ژبه کي نه سته ... دامسايل په ګرده دنياکي سته . ددنياپه ګرده ژبوکي سته . بحث دي
ورباندي وسي اودې ته په کرکه کتل ښه کارنه دی ، مناسب کارنه دی . (وسول) څوک ليکي ،
ودې ليکي ، (وشول) څوک ليکي ، ودې ليکي ، (وشي) څوک ليکي ، ودې ليکي او(وسي) ليکي
ودې ليکي . ولي داباعث داختلاف نه ګرځي . موږتاسي دغه اوس فارسی چي وينودې فارسی کي
څومره تفاوتونه سته په ليکنه کي سته اويوازي فارسي نه ده په نوروژبوکي هم همدغه
اختلافات موجوددي (۳) . نودغوته دومره په اهميت کتل زماپه فکرلږڅه تنګ نظرښيي ٌ (۴)
.
کله چي دنوري نړۍ په راډيوګانوکي دپښتوپروګرامونه دسياسي انګېزوپه ټونګ ددغه منفي
بهېرتراغېزوتلي پيل سول ، نوځينو پښتنوته په خپله هغه ژبه باندي دوياندۍ
اوکارموندلوزمينه برابره سوه ، چي دمورله غېږي يې زده کړې وه . خوپه هماغوپردېسو
موسسو کي هم کله کله ددغه منفي برداشت پلويان دخپلوپښتنووروڼو دکار او زيارمخه نيسي
.
(١) پروين فيضزاده ملال په دې برخه کي خوراترخه حقايق بيان
کړي دي . وګ : ښکلامجله ـــ ٣کال ـــ ٦ ګڼه ـــ ١٢٤مخ
(۲) داوسنۍ کره ليکني التباسونه ما(هوتک) دهمدې کتاب په ( ١١٢ مخ) کي راوړي دي ،
دمعيار محتسبين بياپه هغه کي ری نه وهي .
(۳) دااختلافات دهمدې کتاب په ( ٢٩ ـــ ٣١ مخونو ) کي ولولئ .
(۴) وګ : ګوربت مجله لومړی کال ٦ ګڼه ـــ ٢٥ مخ .
